sensitisatie

Sensitisatie is een proces waarbij een organisme na herhaalde blootstelling gevoeliger wordt voor een stof of stimulus, wat bij een volgende blootstelling kan leiden tot een sterkere of andere reactie dan na de eerste blootstelling. Het begrip wordt in verschillende vakgebieden toegepast, waaronder immunologie en neurofysiologie, en geldt zowel voor allergische reacties als voor niet-immuun gerelateerde veranderingen in zintuiglijke verwerking.

In de immunologische context gaat sensitisatie meestal over allergieën. Bij de eerste blootstelling aan een allergeen worden specifieke B-cellen geactiveerd en ontstaan allergie-aptieve immunoglobuline E (IgE). Deze IgE bindt aan mestcellen en basofielen. Bij latere blootstelling zorgt kruislinking van IgE-moleculen voor afgifte van mediatoren zoals histamine en leukotriënen, wat ontstekings- en prikkelsymptomen veroorzaakt. Het proces kan dagen tot weken duren en kan leiden tot symptomen zoals niezen, jeukende ogen, huiduitslag of ademhalingsproblemen. Beroepsmatige sensitisatie, zoals bij isocyanaten of other ademhalingsallergenen, kan leiden tot inflammatoire longaandoeningen zoals beroepsastma.

Centrale of neurofysiologische sensitisatie verwijst naar een verhoogde respons van zenuwbanen op herhaalde prikkels. Dit komt vaak voor bij chronische pijn en migraine. In het ruggenmerg en de hersenen kunnen zenuwcellen gevoeliger worden, waardoor pijnprikkels minder prikkels nodig hebben om als pijn te worden ervaren en soms zelfs pijnprikkels die normaal niet pijnlijk zijn toch als pijn worden waargenomen (allodynie) of pijnintensiteit toeneemt (hyperalgesie).

Diagnose en behandeling zijn afhankelijk van de context: allergenenblootstelling kan worden vastgesteld met anamnese, huidpriktesten of specifieke IgE-bepalingen en behandeld met vermijden van triggers, medicijnen en vaak immunotherapie; bij pijn- of sensorische sensitisatie ligt de focus op multidisciplinaire aanpak, pijnstillers en fysiotherapie, gericht op het verminderen van prikkeling en het herstellen van functie.