niezen

Niezen is een plotselinge, onvrijwillige reflexieve uitademing via de neus (en meestal ook de mond), als reactie op irritatie van het neusslijmvlies. Het is een veelvoorkomend fysiologisch verschijnsel bij mensen en kan ook bij dieren voorkomen. Door niezen wordt geprobeerd stofdeeltjes, pollen en andere irritantia uit de neus te verwijderen.

Fysiologisch gezien ontstaat niezen wanneer prikkels zoals stof, pollen, rook, sterke geuren of virale infecties de zenuwuiteinden in de neusholte stimuleren. Die prikkeling stuurt signalen via het nervus trigeminus naar een sneezencentrum in de hersenstam. Het centrale patroongenerator initieert een reeks bewegingen: een diepe inademing, een korte onderbreking van de ademhaling, gevolgd door een krachtige, explosieve uitademing met de mond meestal open en de keel- en gezichtsspieren aangespannen. De resulterende nies stuurt lucht en neusslijm met hoge snelheid naar buiten; de ogen sluiten vaak automatisch.

Oorzaken en variatie: veelvoorkomende oorzaken zijn allergieën (pollen, huisstofmijt), virale of bacteriële infecties zoals verkoudheid, irritantia (rook, geuren), en plotselinge veranderingen in temperatuur of luchtvochtigheid. Sommige mensen hebben een felle lichtreflex die niesreflex kan opwekken (photic sneeze reflex). Een enkele nies kan gevolgd worden door meerdere niesen.

Gezondheid en behandeling: niezen is in de meeste gevallen onschadelijk en onderdeel van de afweer. Behandeling richt zich op onderliggende oorzaken: bij allergie antihistaminica of nasale sprays; vermijden van triggers; hygiëne om verspreiding te beperken. Raadpleeg een arts bij aanhoudende niesdrift, koorts, pijn of bloed bij nasale afscheiding.

Socioculturele notities: in diverse culturen wordt bij het niezen een wens of groet uitgesproken, zoals “gezondheid.” Moderne etiquette raadt aan om te niezen in de elleboog of met een tissue om de verspreiding van ziektekiemen te beperken.