ziektekiemen

Ziektekiemen, oftewel pathogenen, zijn biologische agentia die bij een gastheer ziekte kunnen veroorzaken. Ze omvatten bacteriën, virussen, schimmels, parasieten en prionen. Niet alle micro-organismen zijn ziekteverwekkers; veel zijn onschadelijk of gunstig voor de gastheer (commensalen of microbiota). Ziekte ontstaat meestal wanneer blootstelling, gastheerschap en virulentiefactoren samenkomen, bijvoorbeeld door een voldoende hoge dosis, verlaagde afweer of varianten van de kiem met verhoogde virulentie.

Bacteriën zijn eencellige organismen die ziekte kunnen veroorzaken via celdeling, toxinen of invasie. Virussen zijn veel kleinere parasieten die cellen nodig hebben om te repliceren, waardoor het ziekteproces vaak gepaard gaat met weefselbeschadiging en ontsteking. Schimmels veroorzaken oppervlakkige tot systemische infecties; sommige geven allergische reacties of toxineproductie. Parasieten zoals protozoa en wormen dringen het lichaam binnen op diverse manieren en kunnen in weefsels of bloed circuleren. Prionen zijn abnormaal gevouwen eiwitten die zenuwcellen beschadigen en neurodegeneratieve ziekten veroorzaken.

Overdracht vindt plaats via direct contact, druppels, lucht, vectoren zoals muggen, besmet voedsel of water, en besmette oppervlakken. Behandeling en preventie bestaan uit tijdige diagnose en gerichte therapie, hygiëne, desinfectie, vaccinatie waar beschikbaar, veilige voedselvoorziening en waterkwaliteit, en bestrijding van antibioticaresistentie.

Ziektekiemen blijven een dynamisch onderwerp: opkomende aandoeningen en uitbraken vereisen continue surveillance, onderzoek en publieke gezondheidsinterventies om dreiging te beperken.