zelflerende

Zelflerende is een term die gebruikt wordt om systemen, algoritmes of applicaties te beschrijven die hun prestaties kunnen verbeteren door ervaring en data, zonder dat een programmeur handmatig regels hoeft aan te passen. Het woord komt uit het Nederlands en bestaat uit zelf (self) en lerende (learning). In Engelse literatuur wordt vaak gesproken van self-learning of self-learning systems.

Kenmerkend is dat dergelijke systemen hun modellen of gedrag aanpassen op basis van nieuwe gegevens en feedback uit de omgeving. Ze kunnen online leren, continu leren, en in sommige gevallen via reinforcement learning blijven verbeteren. Vaak gaat het om adaptieve software, apparaten of processen die functioneren onder onzekerheid en veranderende omstandigheden, terwijl menselijke tussenkomst beperkt blijft tot monitoring en vooral toetsing van uitkomsten.

Technische benaderingen omvatten onder meer online of incrementeel leren, transfer learning, ensemble-methoden en adaptieve controle. Soms worden modellen aanvankelijk offline getraind en daarna verder verfijnd met nieuw datapakket. Bij zelflerende systemen is het ook gebruikelijk dat er mechanismen bestaan om data-drift tegen te gaan en om verantwoorde besluitvorming en veiligheid te waarborgen.

Toepassingsgebieden omvatten consumentenelektronica (slimme thermostaten die patronen van bewoners leren), aanbevelingssystemen voor e-commerce en media, robotica en zelfrijdende voertuigen, evenals industriële automatisering en operationele besluitvorming in bedrijfsprocessen.

Uitdagingen zijn onder meer data-kwaliteit en privacy, bias in trainingsdata, data-drift waardoor de prestaties kunnen afnemen, rekeneisen en energieverbruik, en de interpretatie van beslissingen. Veiligheid en verantwoording zijn daarnaast belangrijke overwegingen bij toepassingen met maatschappelijk impact.

Zie ook: adaptief leren, online leren, reinforcement learning, zelfsturende systemen.