handmatig

Handmatig is een Nederlands begrip dat aangeeft dat iets met de hand gebeurt of zonder automatische mechanismen wordt uitgevoerd. Het tegenovergestelde is automatisch of machinaal. Handmatige handelingen vereisen menselijke tussenkomst en kunnen verschillen in snelheid, nauwkeurigheid en flexibiliteit.

Het begrip wordt in diverse vakgebieden gebruikt, zoals productie, techniek, informatica en administratie. In de industrie verwijst handwerk vaak naar bewerkingen die niet door machines worden uitgevoerd, bijvoorbeeld handmatig lassen of assemblage. In IT en data-verwerking duidt men op handmatige invoer, handmatige tests of handmatige controles, vaak als alternatief voor geautomatiseerde processen. In de transportsector is handmatige transmissie (manual transmission) een bekende vorm van aandrijving, waarbij de bestuurder zelf schakelt.

Etymologisch komt handmatig van hand en het achtervoegsel -matig, wat “op de manier van” betekent. Het woord komt al eeuwen voor in het Nederlands en heeft cognaten in andere Germaanse talen.

In moderne toepassingen kan handmatig nog steeds noodzakelijk zijn wanneer automatisering niet mogelijk is, of wanneer menselijke beoordeling vereist is. Soms spreekt men van semi-handmatige werkwijzen, waarbij handmatige stappen gecombineerd worden met automatische processen.