verijdbaarheid

Verijdbaarheid is een term die in de Nederlandse wetenschappelijke literatuur zelden als vaste begripsomschrijving voorkomt. In veel gevallen wordt hij gezien als verwant aan verifieerbaarheid: de eigenschap dat een bewering of onderzoeksresultaat op basis van duidelijke criteria getoetst kan worden en door anderen bevestigd of ontkracht kan worden. Als verijdbaarheid wordt gebruikt, gaat het doorgaans om de mogelijkheid om onderzoeksprocedures, data en resultaten onafhankelijk te controleren.

Centraal bij verijdbaarheid staan drie elementen: expliciete definities en hypothesen, toegankelijke en reproduceerbare data en methoden, en duidelijke criteria om bevindingen te verifiëren. Dit sluit aan bij bredere principes in de wetenschap zoals open data, open code en preregistratie van analyses. In bredere zin overlapt verijdbaarheid met repliceerbaarheid (mensen die dezelfde analyse met dezelfde data opnieuw uitvoeren krijgen vergelijkbare uitkomsten), reproduceerbaarheid (de analyseprocedure kan worden herhaald) en falsifieerbaarheid (claims kunnen weerlegd worden door tegenvoorbeelden of tegenwaarnemingen).

Toepassing en belang: verijdbaarheid draagt bij aan betrouwbaarheid en transparantie van onderzoek, aan verantwoording in beleid en aan de geloofwaardigheid van wetenschappelijke resultaten. Het vraagt om heldere rapportage, complementaire datasets en adequate beschrijvingen van methoden zodat anderen de bevindingen kunnen toetsen.

Uitdagingen bestaan onder meer uit grenzen aan gegevensverzameling, privacy, kosten en de complexiteit van sommige systemen. Niet alle claims zijn volledig verifieerbaar, en interpretatie kan variëren. Daarom is het belangrijk om grenzen en onzekerheden duidelijk te communiceren en waar mogelijk stappen te zetten richting meer openheid en herhaalbaarheid.