substantieven

Substantieven, ook zelfstandig naamwoorden genoemd, zijn woorden die een persoon, dier, voorwerp, plek of idee aanduiden. Ze vormen de kern van woordgroepen en komen voor als onderwerp, lijdend voorwerp of als onderdeel van een naamwoordelijk gezegde. Substantieven kunnen zelfstandig staan of met tellende of ontellende betekenissen gebruikt worden.

Een belangrijke tweedeling is tussen eigennaamwoorden en gewone naamwoorden. Eigennaamwoorden geven unieke entiteiten aan, zoals steden, mensen of merken (Amsterdam, Jan, de IKEA). Gewone naamwoorden verwijzen naar categorieën of substanties (tafel, auto, vrijheid). Daarnaast onderscheiden velen concreet van abstract: het tastbare boek versus het begrip vrijheid. Ook kunnen ze telbaar zijn (een boek, twee boeken) of ontelbaar (water, rijst), waarbij ontelbare naamwoorden meestal geen meervoud krijgen.

Grammaticaal kennen substantieven getal (enkelvoud/meervoud) en, in traditionele grammaticakennis, geslacht. Het geslacht is in het Nederlands verdeeld in de-woorden (gemeenschappelijk geslacht) en het-woorden (neutrum). Het lidwoord geeft dit geslacht in het enkelvoud aan: de voor de meeste woorden en het voor sommige woorden; in meervoud is het lidwoord altijd de. Het ongeslacht van meervoud blijft daarbij hetzelfde. Er is geen geval qua naamvallen zoals in sommige andere talen.

Verkleinwoorden vormen een bijzondere eigenschap: veel substantieven kunnen worden verdicht met -je, -tje, -pje, -kje, en dergelijke. De verkleinwoorden zijn doorgaans neuter en krijgen daarom vaak het-woorden als lidwoord (het huisje).

Substantieven kunnen samenstellingen vormen en combineren met bijvoeglijke naamwoorden, waardoor nieuwe betekenissen ontstaan (zonnestelsel, schoolplein). Ze spelen een centrale rol in verwijzing, telling en conceptualisatie in het Nederlands.