Zoonosen

Zoonosen zijn infectieziekten die van dieren op mensen kunnen worden overgedragen. Ze kunnen ontstaan in wilde of gedomesticeerde dieren en kunnen veroorzaakt worden door virussen, bacteriën, parasieten of schimmels. Sommige ziekteverwekkers blijven beperkt tot dierlijke reservoirs, terwijl anderen kunnen uitbraken in menselijke populaties. Zoonosen vormen een belangrijk onderwerp van volksgezondheid vanwege de frequentie van spill-overs en de potentiële impact op mens en economie.

Overdrachtsroutes omvatten direct contact met dieren of dierenproducten, het doorboren van huid door beten of klauwen, consumptie van besmet voedsel of water, en vectorgebonden transmissie via teken, muggen of vlooien. Ook kan voor sommige ziekteverwekkers besmetting via het milieu of doordat mensen levende dieren aanraken voorkomen. Er is ook sprake van reverse zoonose, waarbij mensen ziekteverwekkers naar dieren overdragen.

Voorbeelden van belangrijke zoonosen zijn rabies (virale ziekte door het speeksel van dieren, meestal via beten en vrijwel altijd dodelijk zonder behandeling), brucellose (bacteriële ziekte uit dierlijke reservoirs, via melk of direct contact), leptospirose (bacterie uit dierlijke urine in water of bodem), toxoplasmose (parasiet, vaak via katten en rauw/ongekookt vlees), en influenza-virussen die van vogels of zoogdieren kunnen overslaan. Zoonotische coronavirussen zoals SARS-CoV-2 hebben eveneens geleid tot wereldwijde uitbraken.

Preventie en controle vinden plaats via One Health-benaderingen die menselijke, dierlijke en milieuphysiologie integreren. Belangrijke maatregelen omvatten diervaccinatie, voedselveiligheid, handhaving van hygiëne, bestrijding van vectoren en verantwoord beheer van dierenboeken en dierhoudende industrieën. Surveillance en snelle outbreakrespons zijn cruciaal om ziekteoverdracht te voorkomen.