gedomesticeerde

Gedomesticeerde verwijst naar organismen die door langdurige menselijke selectie over meerdere generaties genetisch zijn veranderd, zodat zij kenmerken ontwikkelen die gunstig zijn voor mensen. Het begrip omvat zowel dieren als planten en gaat uit van een langdurig proces waarbij menselijke voorkeuren de richting van evolutie in populaties bepalen. Het begrip onderscheidt zich van taming, dat een gedragsmatige verandering bij een individu beschrijft zonder blijvende genetische aanpassingen in de soort.

Kenmerken van gedomesticeerde soorten komen vaak samen in wat het domesticatiesyndroom wordt genoemd. Typische veranderingen omvatten verhoogde tamheid, veranderingen in morfologie zoals grootte, schedel- en skeletvorm, variatie in vachtkleur en textuur, en aangepaste reproductie- en groeipatronen. De exacte kenmerken variëren per soort, maar het algemene patroon wijst op een grotere compatibiliteit met menselijke omgevingen en omgang.

Proces en geschiedenis: domestication ontstaat via kunstmatige selectie en gecontroleerde kruisingen over vele generaties. Wetenschappers bestuderen zowel de genetische veranderingen als de bijbehorende gedrag- en fysiologische aanpassingen. Gedomesticeerde organismen leveren voedsel, arbeid, gezelschap en materialen, en er bestaan ook ferale populaties die terugkeren naar een meer wilde staat.

Voorbeelden: Dieren zoals hond (Canis lupus familiaris), kat (Felis catus), rund (Bos taurus), schaap (Ovis aries), geit (Capra aegagrus hircus), varken (Sus scrofa domesticus) en kip (Gallus gallus domesticus). Gewassen zoals tarwe (Triticum spp.), gerst (Hordeum vulgare), maïs (Zea mays), rijst (Oryza sativa) en aardappel (Solanum tuberosum) behoren tot belangrijke gedomesticeerde soorten. Geschiedkundig ligt de oorsprong van dieren domesticatie vaak tussen duizenden en tienduizenden jaren geleden, met landbouwgewassen die ongeveer 10.000 jaar geleden verspreid raakten in verschillende regio’s.