nietfunctioneel

Nietfunctioneel is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat “niet functioneel” betekent. De term wordt gebruikt in gewone taal en in technische contexten, waarbij hij meestal verwijst naar aspecten, vereisten of elementen die geen directe functie vervullen of niet operationeel zijn. In formeel technisch schrijven verschijnt vaak de afgeleide aanduiding niet-functioneel (met koppelteken) of, minder vaak, de gesloten vorm nietfunctioneel.

In IT en systeemontwikkeling komt niet-functioneel vooral naar voren als niet-functionele eis (NFE of NFR: non-functional requirement). Deze beschrijven kwaliteitseigenschappen en randvoorwaarden waaraan een systeem moet voldoen, los van specifieke functies. Voorbeelden zijn prestaties, betrouwbaarheid, beschikbaarheid, beveiliging, bruikbaarheid, onderhoudbaarheid, portabiliteit, schaalbaarheid en interoperabiliteit. Ook regels en beperkingen (zoals compatibiliteit met platforms) vallen hieronder. Niet-functionele eisen worden vaak gemeten met concrete metrics, zoals responsetijden, throughput, uptime, foutkans, toegankelijkheidscores en energieverbruik.

Verschil met functionele eisen is belangrijk: functionele eisen bepalen wat het systeem moet kunnen doen (bijv. “de gebruiker moet kunnen inloggen”), terwijl niet-functionele eisen aangeven hoe goed of onder welke omstandigheden die functies presteren. Een voorbeeld: “het systeem reageert binnen 2 seconden onder belasting” is een niet-functionele eis, omdat het gaat om kwaliteit in plaats van een specifieke functionaliteit.

In ontwerp en productontwikkeling kunnen niet-functionele aspecten ook verwijzen naar elementen zonder directe functies, zoals decoratieve UI-onderdelen. Doorgaans geldt dat zulke elementen zo min mogelijk storend moeten zijn voor de gebruikerservaring.