basisinkomens

Basisinkomen is een onvoorwaardelijk geldbedrag dat aan alle inwoners of huishoudens wordt uitgekeerd, meestal maandelijks. Bij een universele variant krijgt iedereen hetzelfde bedrag; een gerichte variant richt zich op specifieke groepen, zoals mensen met lage inkomens. Het bedrag staat los van werkparticipatie, vermogen of huidige inkomsten en kan een vervanging of aanvulling zijn van bestaande toeslagen en uitkeringen. Doel en nadere invulling variëren per ontwerp, maar over het algemeen gaat het om bestaanszekerheid en vereenvoudiging van het sociale stelsel.

Voordelen die worden genoemd, zijn minder armoede, meer financiële zekerheid en grotere vrijheid om keuzes te maken. Het systeem kan administratieve rompslomp verminderen en inspelen op veranderingen in de arbeidsmarkt door automatisering. Ontwerpen verschillen in hoogte, duur en interactie met belastingen en toeslagen; cruciaal is hoe het stelsel gefinancierd wordt en of mensen extra prikkels of juist minder prikkels hebben om te werken.

In Nederland is basisinkomen een onderwerp van politiek debat en wetenschappelijk onderzoek. Diverse partijen hebben voorstellen gedaan en onderzoekers hebben simulaties en kleinschalige pilots uitgevoerd; nationaal invoeren is tot 2024 niet gerealiseerd. Discussies richten zich op kosten, haalbaarheid, en de wijze waarop een basisinkomen samenwerkt met het huidige stelsel van sociale zekerheid.

Kritieken wijzen op hoge kosten, mogelijke inflatie en risico’s voor arbeidsprikkels. Er bestaan zorgen over afbouw of vergroting van bestaande toeslagen en over onzekerheid op lange termijn. Voorstanders benadrukken de eenvoud, meer gelijkheid en meer keuzevrijheid. Varianten zoals een negatieve inkomstenbelasting of gefaseerd basisinkomen worden genoemd als tussenroute tussen het huidige stelsel en volledig universeel inkomen.