gelijkheid

Gelijkheid is een begrip dat in recht, politiek en samenleving centraal staat en verwijst naar de situatie waarin mensen gelijke rechten, vrijheden en kansen hebben. Het houdt rekening met zowel formele gelijkheid (gelijke wetten en gelijke behandeling in procedures) als substantieve of inhoudelijke gelijkheid (gelijke kansen en uitkomsten door rekening te houden met achterstanden of ongelijkheden in startposities).

Historisch en juridisch gezien is gelijkheid verankerd in normen die discriminatie verbieden en gelijke behandeling bevorderen. In Nederland is de Grondwet een basisgrond voor gelijke behandeling, en EU- en internationale regels versterken dit principe op gebieden als werk, onderwijs en dienstverlening. Internationale verdragen zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens benadrukken eveneens de fundamentele waardigheid en gelijkheid van alle mensen.

Verschillende vormen van gelijke behandeling worden onderscheiden. Formele gelijkheid streeft naar gelijke wetten en gelijke procedures voor iedereen. Substantieve gelijkheid erkent dat gelijke behandeling mogelijk niet volstaat als mensen verschillende achterstanden hebben; beleid kan daarom gericht zijn op gelijke uitkomsten of gelijke kansen, bijvoorbeeld door maatregelen die achterstanden wegwerken of door maatregelen die deelname bevorderen van ondervertegenwoordigde groepen.

Toepassingsvelden van gelijkheid zijn onder meer arbeid, onderwijs, huisvesting en politieke participatie. Beleidsinstrumenten omvatten antidiscriminatiewetgeving, gelijke beloning voor gelijk werk en, waar nodig, maatregelen voor positieve actie of representatie. Debatten draaien vaak om de balans tussen gelijke behandeling en positieve maatregelen, en hoe men vrijheid, gelijke rechten en passende inspanningen tegen elkaar afweegt.