acclimatiseren

Acclimatiseren is het proces waarbij een organisme zich aanpast aan een nieuw klimaat of een andere omgeving zodat prestaties, comfort en gezondheid behouden blijven ondanks afwijkende temperaturen, vochtigheid, hoogte of licht. Het begrip omvat fysiologische en gedragsmatige aanpassingen die tijdelijk en reversibel zijn. In de biologie wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen acclimatisatie (toepassing op individuen) en adaptatie (evolutie over generaties).

Bij mensen komen verschillende vormen voor, zoals warmte-, koude- en hoogteacclimatisatie. Warmteacclimatisatie gaat gepaard met een eerder begin van zweten, een groter plasma-volume en een betere stabilisatie van de lichaamstemperatuur en bloeddruk. Hoogteacclimatisatie omvat versnelde ademhaling en veranderingen in zuurstoftransport, vaak met een langere periode waarin het lichaam rode bloedcellen aanmaakt en de stofwisseling zich aanpast. Koudeacclimatisatie verloopt via veranderingen in vasoconstrictie en in metabolisme om warmteverlies te beperken. De tijdsduur varieert van enkele dagen tot enkele weken en de effecten verdwijnen meestal zodra de blootstelling aan de nieuwe omgeving eindigt.

Ook planten en dieren passen zich aan aan veranderde omstandigheden. Planten kunnen bijvoorbeeld hun groei, bladoppervlak en openstelling van stomata aanpassen aan temperatuur, licht en droogte. Bij dieren ontstaan vaak veranderingen in gedrag, hartslag, stofwisseling en warmteproductie om te kunnen functioneren in de gewijzigde omgeving.

Praktisch gezien is acclimatiseren vooral belangrijk voor reizigers, sporters en arbeiders die tijdelijk in een andere omgeving terechtkomen. Een geleidelijke blootstelling, voldoende hydratatie en rust helpen bij het sporten en voorkomen dat acclimatisatie faalt. Acclimatiseren is meestal tijdelijk en verschilt van langere termijn adaptatie.