Ultrafijn

Ultrafijn is een term die in de Nederlandse wetenschap en industrie wordt gebruikt om deeltjes of materialen met extreem kleine afmetingen aan te duiden. In de context van stof en materialen verwijst ultrafijn meestal naar deeltjes met diameters in de nanometerreeks, doorgaans onder 100 nanometer. In praktijk wordt ook gesproken van ultrafijne deeltjes of nanopartikels; sommige definities hanteren strengere grenzen zoals 1 tot 50 nanometer voor specifieke toepassingen. Een kenmerk van ultrafijne deeltjes is een zeer hoge oppervlakteverhouding ten opzichte van het volume, wat hun chemische reactiviteit en transporteigenschappen sterk beïnvloedt.

Toepassingen en sectoren: Ultrafijne deeltjes worden veel toegepast in katalyse, coatings, elektronica, fotonica, energietechnologie en medicijnafgifte. In cosmetica en textiel worden nanopartikels gewaardeerd om eigenschappen zoals kleur, glans en ademend vermogen. Productie vindt plaats via chemische synthese, sputtering, verdamping of mechanische vermaling, waardoor deeltjes in nauw omschreven maten en vormen ontstaan.

Meet- en detectiemethoden en uitdagingen: Deeltjes meten op nanometerafstand vereist geavanceerde technieken zoals elektronenmicroscopie (TEM/SEM) en dynamische lichtverstrooiing. Een veel voorkomende uitdaging is agglomeratie: ultrafijne deeltjes vormen snel klonten, wat de feitelijke maat en eigenschappen beïnvloedt en de interpretatie bemoeilijkt. Stabilisatie door oppervlaktebehandeling en toevoegingen kan nodig zijn.

Gezondheid, milieu en regelgeving: Inademing van ultrafijne stof kan diepe longpenetratie en mogelijk systemische blootstelling veroorzaken. Dit heeft geleid tot bezorgdheid over mogelijke gezondheidseffecten en milieueffecten, en tot onderzoeks- en regelgevende inspanningen om blootstelling te beperken en veilige hantering te bevorderen. In veel rechtsgebieden worden nanopartikels behandeld binnen het bredere kader van arbeidsveiligheid en chemische regelgeving; specifieke normen variëren per jurisdictie en toepassing.