Schizofreniespectrumstoornissen

Schizofreniespectrumstoornissen vormen een groep psychotische aandoeningen die gekenmerkt worden door een combinatie van psychotische symptomen, verward denken, en vaak ook negatieve kenmerken zoals beperkt initiatief en vlakke affectieve expressie. Het begrip omvat onder meer schizofrenie, schizoaffectieve stoornis en schizofreniforme stoornis; in classificatiesystemen kan de indeling iets verschillen, maar de kern is een gezamenlijke groep met overlappende kenmerken en beloop.

Kenmerken van deze stoornissen zijn onder andere positieve symptomen (wanen, hallucinaties, onsamenhangend of versnipperd spreken), negatieve symptomen (verminderde motivatie, sociaal terugtrekgedrag, emotionele afvlakking) en vaak cognitieve stoornissen (werkgeheugen, aandacht, informatieverwerking). De beginleeftijd ligt meestal in de late adolescentie of vroege volwassenheid. Het beloop kan chronisch zijn en variëren in ernst en frequentie van episodes, met periodes van stabilisatie en terugval.

Oorzaken zijn multifactorieel: genetische kwetsbaarheid, neurodevelopmentale factoren, dysfunctie van neurotransmitters zoals dopamine en glutamaat, en omgevingsfactoren zoals stress, cannabisgebruik en urbanisatie. Diagnostiek is gebaseerd op klinische criteria en uitsluiting van andere oorzaken; uiteindelijk classificeren diverse systemen schizofreniespectrumstoornissen als samenhangende groep met overlappende kenmerken.

Behandeling richt zich op verlichting van psychotische symptomen en verbetering van functioneren. Typisch gebruik van antipsychotische medicatie (vaak tweede-generatie antipsychotica) gecombineerd met psychosociale interventies zoals cognitieve gedragstherapie, familieondersteuning en revalidatie. Early intervention in psychosis-programma’s benadrukken vroege detectie en behandeling. Prognose is variabel en hangt af van vroegtijdige behandeling, therapietrouw, sociale ondersteuning en herstelgerichte zorg.