Reukvermogen

Reukvermogen, ook wel olfactie genoemd, is het vermogen om geuren waar te nemen en te identificeren. Geuren bestaan uit vluchtige moleculen die via de neus binnenkomen en zich binden aan receptoren in het reukepitheel aan het dak van de neusholte. De signalen worden opgevat door reukzenuwcellen en doorgestuurd naar de olfactorische bulbus, waarna ze via hogere hersengebieden zoals de piriform cortex en het limbische systeem worden verwerkt. Het reukvermogen speelt een belangrijke rol bij voedselkeuze, waarschuwingssignalen (bijv. rook), sociale signalen en emoties gekoppeld aan herinneringen.

Anatomie en werking: De reukzintuigcellen bevinden zich in het reukepitheel. Geurmaal chemische stoffen binden aan specifieke receptoren, wat een signaal veroorzaakt. Deze signalen reizen via de olfactieve zenuw naar de bulbus olfactorius en vervolgens naar de cortex en limbische systemen, waar geurherkenning en geurgerelateerde emoties tot stand komen.

Variatie en meting: Reukvermogen varieert tussen personen en neemt vaak af met ouderdom en roken. Het kan tijdelijk veranderen na ziekte of neusverstopping. Geursensitiviteit wordt getest met olfactometrie, bijvoorbeeld de Sniffin' Sticks-test of UPSIT, die rekening houdt met detectie, discriminatie en identificatie van geuren.

Pathologie en oorzaken: Veelvoorkomende stoornissen zijn hyposmie (verminderd vermogen), anosmie (verlies) en parosmie (verstoorde geurbeleving) of phantosmie (geurhallucinaties). Oorzaken omvatten virale infecties (waaronder COVID-19), chronische neus- of sinusproblemen, neuspoliepen, hoofdtrauma en neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer en Parkinson. Reukverlies kan veiligheidsrisico's met zich meebrengen doordat waarschuwingen over rook, gas of verdachte geuren mogelijk ontbreken.

Behandeling en prognose: De behandeling richt zich op de onderliggende oorzaak waar mogelijk. Een veelgebruikte aanpak bij langdurig reukverlies is olfactory training: dagelijks blootstellen aan verschillende geuren (bijv. roos, citroen, eucalyptus en kruidnagel) gedurende minstens enkele maanden. Het effect varieert, maar sommige mensen ervaren verbetering van het reukvermogen.