Photodermatosen

Fotodermatosen, ook wel photodermatosen genoemd, vormen een verzamelnaam voor huidaandoeningen die ontstaan of verergeren door blootstelling aan licht, meestal ultraviolette straling van de zon, maar bij sommige vormen ook aan zichtbaar licht. De aandoeningen variëren van milde ontstekingsreacties tot ernstige pigmentatiestoornissen en kunnen genetisch bepaald of verworven zijn.

Veelvoorkomende vormen zijn polymorfe lichtuitslag (PMLE), zonne-urticaria en actinische prurigo; daarnaast bestaan chronische actinische dermatitis en fotoallergische en fototoxische reacties. Een belangrijk onderscheid is tussen fototoxische en fotoallergische reacties. Erfelijke fotodermatosen omvatten xeroderma pigmentosum en porfyrieën zoals erytropoëtische protoporfyrie, terwijl phytophotodermatose optreedt bij contact met furocoumarines uit citrusvruchten en bepaalde planten in combinatie met zonlicht.

Symptomen en diagnostiek: Klinisch presenteren fotodermatosen zich met roodheid, jeuk en soms branderigheid of blaarvorming, meestal beperkt tot zonblootgestelde huiddelen. Symptomen kunnen uren tot dagen na blootstelling optreden en pigmentafwijkingen achterlaten. De diagnose is gebaseerd op anamnese (zonblootstelling, medicatie en blootstelling aan planten), klinisch beeld en aanvullende testen zoals phototest voor dosis-respons en laboratoriumonderzoek naar porfyrines of genetische afwijkingen; patch- en fotopatch tests kunnen worden toegepast bij vermoedelijke fotoallergische dermatitis.

Behandeling en preventie: Zonbescherming is centraal: breed-spectrum zonnefilters, beschermende kleding en vermijden van blootstelling tijdens piekuren. Behandeling van ontstekingen met lokale corticosteroïden of calcineurinremmers kan noodzakelijk zijn, evenals antihistaminica voor jeuk. Bij medicatieve fotodermatosen is stoppen of wisselen van medicatie vaak vereist; bij porfyrieën worden speciale adviezen omtrent voeding en triggers gegeven.

Prognose: De prognose varieert per subtype. Veel vormen kunnen met consistente preventie en juiste behandeling onder controle blijven; erfelijke fotodermatosen vereisen meestal langdurige leefstijl- en omgevingsaanpassingen.