Fotodermatosen

Fotodermatosen zijn huidaandoeningen die ontstaan of verergeren door blootstelling aan licht, met name ultraviolet licht (UV-A en UV-B) en soms zichtbaar licht. Ze kunnen aangeboren of verworven zijn en worden vaak onderverdeeld in primaire en secundaire fotodermatosen. Primaire fotodermatosen ontstaan door een verhoogde huidgevoeligheid voor licht, vaak door immuun- of metabole factoren; secundaire fotodermatosen ontstaan door onderliggende ziekten (bijvoorbeeld porfyrieën) of door medicijngebruik. Daarnaast worden fotoreacties onderverdeeld in fototoxische en fotoallergische reacties. Fototoxische reacties zijn direct schadelijk en vereisen geen sensibilisatie; fotoallergische reacties zijn immunologisch en vereisen voorafgaande sensibilisatie.

Veel voorkomende fotodermatosen zijn polymorfe lichtuitslag (PMLE), solar urticaria, chronische actinische dermatitis, actinische prurigo en hydroa vacciniforme (vooral bij kinderen). Porfyrieën zoals porphyria cutanea tarda en erythropoietic protoporphyria veroorzaken zonlichtgevoelige huid met jeuk, branderig gevoel en blaarvorming. Medicijn-geïnduceerde fotosensitiviteit kan optreden bij middelen als tetracyclines, sulfonen, NSAID’s en bepaalde others.

Diagnostiek berust op anamnese en klinische kenmerken, aangevuld met fototesten en fotopatch-tests om fotoallergie aan te tonen. Laboratoriumonderzoek kan porfirine-niveaus meten en bij verdenking van erfelijke fotodermatosen genetische tests omvatten.

Behandeling richt zich op voorkomen: effectieve zonbescherming met kleding en brede zonfilters, vermijden van triggers en huidbeschadiging te beperken. Voor huidklachten kunnen topicale corticosteroïden of calcineurin-remmers worden toegepast; bij jeuk kunnen antihistaminica worden gebruikt. Voor sommige aandoeningen is fototherapie of desensibilisatie mogelijk. Specifieke aandoeningen vereisen gerichte maatregelen (bijv. venespunctie of lage-dosis hydroxychloroquine bij bepaalde porfyrieën). Prognose varieert per aandoening; met preventie en passende therapie kan de last van veel fotodermatosen worden verminderd.