Mykophenolaat

Mykophenolaat, meestal aangeduid als mycophenolate, verwijst naar een groep immunosuppressieve verbindingen waarvan het actieve bestanddeel mycophenolzuur (MPA) is. Het wordt geleverd als zoutvormen zoals mycophenolaatmofetil (een prodrug) en mycophenolaatnatrium; in het lichaam wordt het omgezet naar MPA. Deze middelen worden wereldwijd gebruikt om afstoting van getransplanteerde organen te voorkomen en bij sommige auto-immuunziekten.

MPA werkt door remming van inosine monophosphate dehydrogenase (IMPDH) type II, een sleutelenzym in de de novo synthese van guanine­nucleotiden. Lymfocyten (T- en B-cellen) zijn sterk afhankelijk van deze pathway, waardoor hun proliferatie en functie worden beperkt. Het gevolg is een gereduceerde immuunrespons met minder productie van antilichamen en minder T-celactiviteit.

De belangrijkste toepassing is preventie van orgaanafstoting bij nier-, lever- en harttransplantaties, meestal in combinatie met andere immunosuppressiva zoals cyclosporine of tacrolimus. Daarnaast wordt het toegepast bij bepaalde auto-immuunziekten, zoals lupus nefritis, en bij ernstige ontstekingsziekten volgens gespecialiseerde behandelrichtlijnen.

Bij orale toediening wordt MPA sneller in de bloedbaan opgenomen; het wordt via glucuronidering omgezet tot MPAG en uitgescheiden via de urine. Een deel ondergaat enterohepatische recirculatie, wat de blootstelling en variabiliteit tussen patiënten beïnvloedt. De concentraties kunnen worden beïnvloed door co-gebruik met andere geneesmiddelen; bijvoorbeeld cyclosporine verhoogt de blootstelling aan MPA, terwijl cholestyramine en sommige antacida de absorptie kunnen verlagen.

Veel voorkomende bijwerkingen zijn maag-darmklachten (diarree, misselijkheid), bloedbeeldveranderingen zoals leukopenie, anemie of trombocytopenie, en een verhoogd infectierisico. Mykophenolaat is teratogeen en draagt consequenties voor zwangerschap; vrouwen in de vruchtbare leeftijd dienen betrouwbare anticonceptie te gebruiken. Langdurige behandeling vereist regelmatige monitoring van bloed- en leverfuncties.