leukopenie

Leukopenie is een aandoening waarbij het totaal aantal witte bloedcellen (WBC) in het perifere bloed onder de normaal aanvaarde referentiewaarden ligt. Een veel gebruikte grens is een WBC-telling onder ongeveer 4,0 x 10^9/L, hoewel de exacte referentiewaarden per laboratorium kunnen variëren. Leukopenie is geen op zich staande ziekte, maar een teken dat het immuunsysteem mogelijk is aangetast. Het klinisch meest relevante deel ervan is vaak neutropenie, een verlaagd aantal neutrofiele witte bloedcellen, dat het risico op infecties verhoogt.

Oorzaken van leukopenie zijn onder meer medicamenteuze en non-medicamenteuze factoren. Beenmergonderdrukking door chemotherapie of bestraling, immunosuppressiva en bepaalde psychofarmaca kunnen leiden tot blijvende of tijdelijke leukopenie. Aandoeningen van het beenmerg zoals aplastische anemie of myelodysplastische syndromen, infecties (met name virale) en auto-immuun processen kunnen eveneens leiden tot lagere WBC-­tellingen. Voedingsdeficiënties zoals vitamine B12- of foliumzuurtekorten, chronische alcoholgebruik, ernstige splenomegalie en congenitale leukopenieën zijn mogelijk oorzaken. Een onderscheid tussen algemene leukopenie en neutropenie is klinisch relevant vanwege het infectierisico.

Diagnose gebeurt meestal met een volledig bloedbeeld (CBC) met differentiaal. Het bepaalt de totale WBC-telling en het aandeel neutrofielen. Erg belangrijk is het bepalen van de ernst (bij neutropenie): mild, matig of ernstig, wat invloed heeft op het infectierisico en de behandeling. Bij aanhoudende leukopenie of verdenking op beenmergaandoening kan beenmergonderzoek worden overwogen.

Behandeling is afhankelijk van de oorzaak. Bij vermoeden van medicijn- of beenmerggerelateerde oorzaken worden incidentiële causale middelen gestopt of aangepast. Infectiepreventie is cruciaal, en bij febriele neutropenie is vaak ziekenhuisopname met empirische intravenuze antibiotica aangewezen. In selecte gevallen kunnen groeifactoren zoals G-CSF worden gebruikt. Vaccinaties, goede hygiene en monitoring zijn onderdeel van preventie. De prognose varieert sterk naar gelang de onderliggende oorzaak en de duur van de leukopenie.