Focalisering

Focalisering is een term uit de narratologie die verwijst naar het perspectief waardoor een verhaal wordt gepresenteerd. Het beschrijft via wiens bewustzijn of waarneming de gebeurtenissen aan de lezer worden voorgesteld en welke informatie wel of niet beschikbaar is. In die zin gaat focalisering over welke kennis, zintuiglijke waarnemingen en innerlijke ervaringen aan bod komen.

Het concept werd vooral uitgewerkt door Gerard Genette in relatie tot de positie van de verteller ten opzichte van de gebeurtenissen. Binnen deze theorie worden verschillende vormen van focalisering onderscheiden die samenhangen met wie er “kijkt” en wie zijn kennis deelt met de lezer. Daarmee gaat focalisering gauw gepaard met vragen als wie ziet, wie weet wat en vanuit welk bewustzijn de informatie wordt verstrekt.

Er bestaan doorgaans drie hoofdtypen focalisering. Interne focalisering vindt plaats wanneer de gebeurtenissen via de ogen van een personage worden gezien, inclusief diens gedachten en gevoelens. Externe focalisering beperkt zich tot wat waarneembaar is op zintuiglijk niveau, zonder toegang tot innerlijke belevenissen. Zero focalisering verwijst naar een buitenperspectief waarbij de verteller geen enkel specifiek personage volgt en de lezer informatie krijgt vanuit een alwetende of objectieve positie.

Focalisering beïnvloedt wat de lezer weet, hoe emoties worden aangewakkerd en hoe betrouwbaarheid wordt geconstrueerd. Door te spelen met verschillende vormen van focalisering kan een auteur spanning, empathie en interpretatieve diffrentie creëren. In tekstanalyse wordt focalisering gebruikt om te begrijpen hoe perspectief de interpretatie van gebeurtenissen vormgeeft en hoe lezers bepaalde betekenissen afleiden.