waarnemingssystemen

Waarnemingssystemen verwijzen naar de biologische en cognitieve systemen waarmee organismen stimuli uit de omgeving detecteren, omzetten in signalen en interpreteren. In dieren en mensen bestaan ze uit zintuigen (modaliteiten), sensorische transductie en centrale verwerking in de hersenen. De klassieke zintuigen leveren input via zicht, gehoor, reuk, smaak en tast, aangevuld met vestibulair (balans en evenwicht) en proprioceptie (lichaamspositie).

Elk zintuig gebruikt specifieke receptoren: fotoreceptoren in de ogen voor licht, mechanoreceptoren in huid en gehoorapparatuur voor aanraking en trillingen, chemische receptoren in neus en tong voor geur en smaak, en thermoreceptoren en nociceptoren die temperatuur en pijn registreren. Receptoren zetten stimuli om in elektrische signalen; dit proces heet transductie. De intensiteit en duur van de stimulus worden gecodeerd in patronen en frequenties van deze signalen en doorgegeven via afferente zenuwen naar de hersenen.

In de hersenen vindt centrale verwerking plaats via sensorische routes en later via multimodale integratie- en interpretatiegebieden. Schakelsystemen zoals de thalamus spelen vaak een doorgeeffunctie, waarna informatie wordt geanalyseerd, gefilterd en geïntegreerd met eerder opgebouwde kennis en context. Het waarnemingssysteem werkt bovendien samen met aandacht en verwachting, waardoor perceptie kan variëren per situatie en doel.

Samengevat vormen waarnemingssystemen een gelaagde structuur van detectie, transductie en verwerking die perceptie mogelijk maakt en het gedrag stuurt.