vervoegingssysteem

Een vervoegingssysteem is het geheel van regels waarmee werkwoorden van een taal van vorm veranderen om grammaticale informatie uit te drukken. Het geeft aan wie handelt (persoon en getal), wanneer de handeling plaatsvindt (tijd), hoe de handeling zich verhoudt tot de tijd (aspect en modus) en soms of de handeling actief of passief is. Vervoeging kan synthetisch zijn, door achtervoegsels of stemveranderingen, maar ook analytisch, door hulpwerkwoorden en participia te gebruiken. De mate van inflexie varieert sterk tussen talen: sommige talen hebben een rijk, strak geconjugeerd systeem, andere talen zijn meer analytisch en gebruiken weinig verbuiging.

Belangrijke categorieën in een vervoegingssysteem zijn onder andere: persoon (1e, 2e, 3e) en getal (enkelvoud, meervoud), tijd (heden en verleden), aspect (zoals situatie beschrijven als perfect of imperfect), stemming (indicatief, imperatief, soms conjunctief/subjunctief), en stem (actief of passief). Veel talen hanteren daarnaast non-finite vormen zoals infinitief en participia die in combinatie met andere delen des zinsdeel gebruikt worden.

In veel talen combineert het werkwoord een wortel met verbuigingen of past participles en hulppersonen. Een veelvoorkomend patroon is de combinatie van een werkwoord met een hulpwerkwoord voor tijd of voltooide tijd, bijvoorbeeld om de voltooide tijd te vormen. Een passieve vorm wordt soms opgebouwd met een hulpwerkwoord en een participium, bijvoorbeeld “worden” + participium in talen die dit systeem kennen.

Voorbeeldend kan men zien hoe werkwoorden veranderen: lopen heeft bijvoorbeeld vormen als ik loop, jij loopt, hij loopt, wij liepen, gelopen. Verplaatsingen tussen formele en informele registers en de aanwezigheid van onregelmatige stammen illustreren de variatie die een vervoegingssysteem kan vormen in een taal. Zie ook gerelateerde concepten zoals morphologie en syntaxis.