vermijdingsgedrag

Vermijdingsgedrag is een gedragspatroon waarbij een persoon, dier of object vermeden of verlaten wordt om mogelijke negatieve ervaringen te voorkomen of te beëindigen. Het is een vorm van coping waarmee men angst of ongemak probeert te verminderen. In de psychologie wordt vermijding vaak gezien als een leerproces: het vermijden van een angstwekkende stimulus levert onmiddellijke, vaak tijdelijke verlichting door negatieve versterking, waardoor het gedrag in de toekomst waarschijnlijker wordt.

Vermijdingsgedrag komt veel voor bij angst- en stressstoornissen, zoals fobieën, paniekstoornis, sociale angststoornis en posttraumatische stressstoornis. Het speelt ook een rol bij chronische pijn, somatische aandoeningen en OCD. Daarnaast vertonen mensen in het dagelijks leven wel eens gematigde vermijding van specifieke situaties die als onaangenaam worden ervaren.

Hoewel vermijding in acute bedreigingssituaties adaptief kan zijn, kan langdurige of buitensporige vermijding leiden tot verergering van symptomen en functionele beperkingen. Het verhindert habituatie, het oefenen van vaardigheden en het opbouwen van copingstrategieën, en kan leiden tot generalisatie naar andere situaties en toenemende angst.

Beoordeling gebeurt via klinisch interview, gedragsobservaties en gerapporteerde schalen die angst en vermijding meten. Behandeling is vaak gebaseerd op cognitieve gedragstherapie met exposure en responsremming (ERP), waarbij men geleidelijk wordt geconfronteerd met de gevreesde stimulus terwijl vermijdingsgedrag wordt verminderd. Andere benaderingen zijn adaptieve blootstelling, acceptatiegerichte therapieën en psycho-educatie.

Met tijdige en geprotocolleerde interventie kunnen patiënten grotere terugkeer naar normale activiteiten bereiken. In onderzoek blijven effecten van vroege blootstelling en specifieke beloningsstructuren op de vermindering van vermijding onderzocht.