tussenwerkwoord

Een tussenwerkwoord is een term die in de Nederlandse taalkunde wordt gebruikt voor een werkwoord dat tussen het finite werkwoord van een zin en het hoofdwerkwoord (of de kern van de predicatie) optreedt en daarmee fungeert als een soort verbindende of licht-hulpwerkwoord. De term beschrijft meestal een structuur waarin het tussenwerkwoord geen zelfstandige, volledige betekenis draagt, maar eerder de grammaticale functie van tijd, aspect, modaliteit of intentie draagt.

Vormen en functies

Een veel genoemde functie van tussenwerkwoorden is het aanduiden van nabije toekomst of intentie in combinatie met een hoofdwerkwoord in infinitief, zoals in Ik ga zwemmen, waarin gaan primair een toekomstbetekenis markeert en zwemmen het lemma is. Een andere toepassing treft men aan bij perifratische constructies rondom werkwoorden die aspect uitdrukken, bijvoorbeeld in zinnen met werkwoordsvormen zoals zitten/staan + te + infinitief (Zij zat te wachten; Hij staat te zingen). In deze gevallen fungeert het tussenwerkwoord als koppeling die de beoogde aspekte of temporele nuance aan het hoofdwerkwoord toevoegt.

Relatie tot andere termen

In veel leerboeken gaat het onderscheid tussen tussenwerkwoord en hulpwerkwoord variëren. Hulpwerkwoorden zoals hebben, zijn of modale werkwoorden dragen vaak een vollediger semantische inhoud of specifieke grammaticale functies (tijd, stem, modaliteit). Sommige grammaticale tradities gebruiken de term tussenwerkwoord om juist die situatie aan te duiden waarin een werkwoord een verbindende rol heeft tussen de finiete vorm en de hoofdwerkwoordpartij. Andere auteurs kiezen voor termen als perifratische vorm, licht werkwoord of koppelwerkwoord, afhankelijk van de leerdoelen.

Noten

De terminologie varieert tussen leerboeken en taalkundige tradities. In sommige bronnen wordt de term tussenwerkwoord zeldzamer of zelfs afgeschreven ten gunste van bredere aanduidingen zoals perifrastische constructies of hulpwerkwoorden.

Zie ook

Hulpwerkwoord, Perifrase, Perifrastische constructie, Aspect in het Nederlands.