proteïna

Proteïne, ook wel proteïne genoemd in sommige talen, is een grote, complexe biomolecule die uit een of meer polypeptiden bestaat die gevouwen zijn tot specifieke ruimtelijke structuren. De bouwsteen van proteïne is het aminozuur; lange ketens van aminozuren zijn verbonden door peptidebindingen.

Proteïne kent verschillende niveaus van structuur. De primaire structuur is de volgorde van aminozuren. De secundaire structuur omvat regelmatige vouwingen zoals α-helixen en β-platen. De tertiaire structuur beschrijft de driedimensionale vouwing van één polypeptide, terwijl de quaternaire structuur betrekking heeft op de samenstelling en interactie van meerdere polypeptideketens in één functioneel complex.

Functies van proteïnen zijn divers en cruciaal voor het leven. Enzymen versnellen bijna alle chemische processen in het lichaam. Structurele proteïnen zoals collageen en keratine vormen weefsels en haar. Transport- en opslagproteïnen (bijv. hemoglobine, ferritine) zorgen voor verplaatsing en opslag van moleculen. Immunoglobulinen spelen een centrale rol in afweer. Signaalproteïnen en receptoren coördineren communicatie tussen cellen, terwijl motorproteïnen zoals actine en myosine beweging mogelijk maken.

Aminozuren: er zijn twintig standaard aminozuren; negen daarvan zijn essentieel voor mensen en moeten via de voeding worden verkregen, omdat het lichaam ze niet of onvoldoende kan aanmaken. Voeding levert ook niet-essentiële aminozuren die het lichaam zelf kan produceren.

In spijsvertering wordt proteïne afgebroken tot aminozuren en kleine peptiden, die worden opgenomen en gebruikt voor eiwitsynthese of, bij tekorten, als energiebron. De kwaliteit van proteïne hangt af van de beschikbaarheid van essentiële aminozuren en verteerbaarheid; methoden zoals PDCAAS en DIAAS worden gebruikt om dit te evalueren.