partieel

Partieel is een Dutch adjective dat twee hoofdbetekenissen heeft: het betekent deels of niet volledig, en het dient als technisch termengebiedssjabloon in verschillende vakgebieden. In algemeen taalgebruik wordt het vaak vervangen door gedeeltelijk of slechts ten dele. In vaktaal verwijst partieel naar een component of een deel van een geheel, bijvoorbeeld een deeloplossing of een deelwaarde.

Etymologisch stamt partieel uit het Latijnse partialis en uit het Franse partiel; de term is in het Nederlands ingeburgerd geraakt via wiskundige en wetenschappelijke literatuur. In vormen vóór een zelfstandig naamwoord wordt partieel als partiële weergegeven, afhankelijk van grammaticacontext, bijvoorbeeld bij de uitdrukking partiële afgeleide of partiële differentiaalvergelijking.

In de wiskunde en analyse komt partieel vaak voor in de uitdrukkingen:

- partiële afgeleide, de afgeleide van een functie naar één variabele terwijl de overige variabelen constant worden gehouden.

- partiële differentiaalvergelijking, vergelijkingen die meerdere variabelen en hun partiële afgeleiden bevatten.

- partiële integratie, een techniek uit de integrale berekening.

- partiële breukontbinding, decompositie van een breuk in eenvoudige delen.

In de natuur- en scheikunde en aanverwante vakgebieden wordt partiële druk gebruikt om de druk van een afzonderlijk component in een mengsel te beschrijven, volgens de ideale gaswet. In informatica spreekt men van partiële toepassing of partiële functietoepassing, waarbij argumenten van een functie vooraf gedeeltelijk worden ingevuld.

Samenvattend verwijst partieel naar iets dat niet heel is of naar een deel van een groter geheel, en het is een veelgebruikt label in wiskundige, wetenschappelijke en computationele contexten.