modelrechten

Modelrechten verwijst naar de rechten en afspraken rondom het gebruik van het beeld van personen die als model optreden in fotografie en video. Het begrip wordt in de praktijk vooral gebruikt in de mode-, reclame- en media-industrie en omvat zowel wettelijke rechten als contractuele afspraken tussen modellen, fotografen en opdrachtgevers.

Het juridische kader bestaat uit verschillende onderdelen. Het portretrecht biedt bescherming voor iemands beeld wanneer dat publiekelijk wordt gepubliceerd of verspreid. Daarnaast behoudt meestal de fotograaf het auteursrecht op de foto, terwijl het model via contracten de gebruiksrechten van het beeld kan verlenen. In veel gevallen wordt gewerkt met een modelrelease, een schriftelijke overeenkomst waarin is vastgelegd wie de beelden mag gebruiken, voor welke doeleinden, in welk geografisch gebied en voor welke duur. Uit de overeenkomst kan ook voortvloeiende betalingsafspraken en de mogelijke exclusiviteit blijken.

Licenties en gebruiksrechten vormen het hart van modelrechten. Een model kan toestemming geven voor gebruik in bepaalde media (bijvoorbeeld online, print, advertenties) en kan specifieke beperkingen opnemen, zoals tijdsduur, regio en exclusiviteit. Vaak geldt dat de fotograaf het auteursrecht behoudt en de opdrachtgever een licentie krijgt om de beelden te gebruiken volgens de afgesproken voorwaarden. Beeldgebruik valt tevens onder privacywetgeving (GDPR) wanneer personen identificeerbaar zijn; daarom is toestemming of een andere rechtsgrond nodig voor verwerking van portretten.

Praktisch gezien is het gebruikelijk om vooraf een modelrelease te tekenen, zeker bij minderjarige modellen of bij commerciële doeleinden. Duidelijke afspraken voorkomen geschillen over rechten, betaling en toekomstige exploitatie van beelden. Modelrechten variëren per situatie en vereisen doorgaans zorgvuldige contractering tussen alle betrokken partijen.