luchtembolie

Een luchtembolie is een zeldzame maar potentieel levensbedreigende aandoening waarbij gasbellen in het vasculaire systeem terechtkomen en de bloedstroom blokkeren. Bellen kunnen via het veneuze systeem in de longcirculatie terechtkomen (venuze luchtembolie) of via een hart- of pulmonaire shunt in de arteriële circulatie belanden (arteriële luchtembolie). Een paradoxale embolie kan ontstaan wanneer een veneuze luchtembolier via een septumdefect in het linkerhart terechtkomt.

Veelvoorkomende oorzaken zijn medische procedures waarbij lucht in aders kan komen, zoals het inbrengen of verwijderen van centrale veneuze lijnen, anesthesie en operaties in zitpositie, of trauma aan borstkas en longen. Ook decompressieziekte bij duikers en bepaalde obstetrische procedures kunnen leiden tot luchtembolie. Minder vaak ontstaat het tijdens mechanische ventilatie of bij barotrauma.

De klachten variëren en hangen af van de plaats waar de luchtbelt vastloopt. Venuze embolie geeft vaak plotselinge kortademigheid, snelle ademhaling, pijn op de borst, hypotensie en duizeligheid. Arteriële of cerebrale embolie veroorzaakt neurologische verschijnselen zoals gevoelsstoornissen, verlamming, verwarring of bewustzijnsdaling. Een daling van end-tidal CO2 kan een aanwijzing zijn bij veneuze embolie.

Diagnose berust op een combinatie van kliniek en risicogeschiedenis, aangevuld met beeldvorming en onderzoeken zoals echocardiografie, CT-scan van de borstkas en meetwaarden van de ademhaling. Transoesofageale echocardiografie kan lucht insluiten aantonen; bij verdenking kan Doppler-onderzoek ingezet worden.

Behandeling richt zich op het voorkomen van verdere luchtinlaat, stabilisatie en ondersteunende zorg. Belangrijk zijn 100% zuurstoftherapie, positie met hoofd lager en linkerzijligging (Durant-manoeuvre) om de lucht naar het rechteratrium te houden, en snelle hemodynamische ondersteuning. Hyperbare zuurstoftherapie is geïndiceerd bij arteriële of cerebrale luchtembolie en significant klinisch beeld. Ruime preventie bestaat uit zorgvuldige hantering van intravasculaire lijnen, het vermijden van luchtinsluitingen en training bij procedures. De prognose hangt af van de hoeveelheid en de locatie van de lucht en van de tijdige behandeling.