kopiegedrag

Kopiegedrag is het proces waarbij een individu een nieuw gedrag aanleert door observatie van een ander. Het is een vorm van sociaal leren die voorkomt bij vele diersoorten en in menselijke samenlevingen. Bij kopiegedrag registreert de waarnemer de observatie en reproduceert hij of zij het waargenomen gedrag, vaak nadat de geobserveerde handelingen zijn gecodeerd en gearticuleerd in geheugen. In veel gevallen vindt leerplaats zonder onmiddellijke externe beloning plaats; beloning kan achteraf volgen wanneer het gedrag succesvol is.

Mechanismen: Volgens sociaal-leren theorieën zoals die van Bandura verloopt kopiegedrag via vier fasen: aandacht, retentie, reproductie en motivatie. Bij dieren spelen ook minder complexe processen een rol, zoals stimulus-enhancement, waarbij de aanwezigheid van een model de aandacht van het dier op een bepaalde bron of mogelijke handelingen trekt. Bij mensen kunnen spiegelneuronen en mentale representaties het leerproces ondersteunen.

Typen: ware imitatie houdt in dat een doorgaans onbekende reeks handelingen exact wordt nagebootst; emulatie richt zich op het bereiken van hetzelfde doel, maar kan via verschillende stappen uitgevoerd worden. In de praktijk bestaan er gradaties tussen beide.

Voorbeelden: veel vogelsoorten leren hun lied door imitatie van volwassen vogels. Primaten tonen kopiegedrag bij het overnemen van gereedschapsgebruik of voedselprikkels. Bij mensen is sociale imitatie wijdverspreid, van taal en gewoonten tot technologische vaardigheden en culturele normen.

Betekenis: kopiegedrag ondersteunt culturele overdracht, onderwijs en aanpassing aan nieuwe omgevingen, maar kan ook tot maladaptieve of contraproductieve gedragingen leiden als ongepast gedrag wordt gekopieerd of conformiteit innovatie remt.