fosfaatuitspoeling

Fosfaatuitspoeling is het proces waarbij fosfaat uit bodem, mest en kunstmest in oppervlaktewater of grondwater terechtkomt, meestal via afstroming en drainage. Fosfaat is een belangrijke voedingsstof voor planten, maar in water kan een overschot leiden tot waterkwaliteitsproblemen. In veel landschappen komen de belangrijkste bronnen uit de landbouw, maar ook verkeerterrein en huishoudelijk afvalwater leveren bijdragen.

Oorzaken en transportroutes: fosfaat kan aan bodemdeeltjes gebonden blijven, maar bij hevige neerslag, werken van drainage en erosie of bij bodem met een hoog fosfaatgehalte kan het vrijkomen en meegevoerd worden. In goed gedraineerde of zandige bodemtypen kan fosfaat sneller door het water worden aangetrokken en afgevoerd naar drainagewater en daarna naar sloten, kanalen en uiteindelijk waterlopen. Ook historische/huizen- en industrieprocessen hebben bijgedragen aan fosfaatbelasting, bijvoorbeeld via detectuele spoelmiddelen; tegenwoordig neemt het belang van huishoudelijk afvalwater toe in stedelijke gebieden.

Milieueffecten: overtollig fosfaat veroorzaakt eutrofiëring van wateren, wat leidt tot algengroei en zuurstoftekort in het water. Dit kan ecosystemen verstoren, de drinkwatervoorziening beïnvloeden en aquatische habitats verminderen. Algenbloei, gewas- en visdiversiteit en watergebruik kunnen negatief worden beïnvloed.

Beheer en preventie: maatregelen richten zich op voorkoming en beperking van afvoer van fosfaat. Voor landbouwgebieden gaat het om bodembistentie en toediening volgens bodem-P-index, tijdstip en dosis die aansluiten bij opbrengst en verwachte neerslag. Praktijken zoals bufferstroken, minder aardappel- of maisbewerking, gecontroleerde drainage en retentiegebieden (poelen, rietvelden) verminderen afstroming. Ook huishoudelijk en industrieel afvalwater, en fosfaatarm detergentengebruik dragen bij aan beperking.

Regelgeving en beleid: Europese en nationale regelgeving streeft naar minder fosfaatuitspoeling via drinkwater- en waterkwaliteitsdoelen, vermindering van fosfaat in consumentengoederen en verbetering van riool- en waterzuiveringsprocessen. See also: eutrofiëring, waterkwaliteit, fosforcyclus.