Vertaalverschillen

Vertaalverschillen zijn een begrip uit de vertaalwetenschap die verwijst naar de variatie die optreedt tussen een brontekst en de vertalingen ervan, of tussen verschillende vertalingen van dezelfde brontekst. Ze ontstaan doordat talen en culturen onvergelijkbare opties en normen kennen, en doordat vertalers keuzes maken op basis van het gewenste doelpubliek, genre en register.

Oorzaken en typen: Lexicale vertaalsverschillen ontstaan wanneer er geen exact woord-voor-woord-equivalentie bestaat of wanneer vertalers voorkeur geven aan bepaalde collocaties of registers. Syntactische verschillen volgen uit structurele kenmerken van talen, zoals woordvolgorde of het gebruik van zinsconstructies. Idiomatische uitdrukkingen en figuurlijke taal vereisen vaak aanpassing. Culturele en pragmatische verschillen ontstaan door uiteenlopende sociale normen, etiquette en contextuele implicaturen. Dit kan leiden tot domestication (aanpassing aan de doeltaal) of foreignization (behouden van kenmerken van de brontaal).

Voorbeelden: Het Nederlandse “het spijt me” wordt meestal vertaald als “I’m sorry”; afhankelijk van de context kan ook “excuse me” of “pardon” passend zijn. Een idioom zoals “de draad kwijt zijn” wordt soms vertaald als “to lose the thread” in het Engels, maar in andere talen kan een heel andere uitdrukking gelden. Zulke variatie klinkt vaak vanzelfsprekend, maar heeft invloed op de leeservaring en de nauwkeurigheid.

Beheersing van vertaaleverschillen vereist begrip van equivalentie en vertaalstrategieën, zoals formele versus functionele equivalentie, en domestication versus foreignization. In de praktijk spelen context, doelgroep en medium een cruciale rol bij het bepalen welke vertaalverschillen acceptabel zijn.

Verhalen, tolken, ondertiteling en localization raken direct betrokken bij vertaaleverschillen, die daarom een kernonderdeel vormen van vertaalwetenschap en taalkunde.