figuurlijke

Figuurlijke is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat betrekking heeft op taal of uitingen waarbij de betekenis afwijkt van wat letterlijk wordt gezegd. Figuurlijk taalgebruik maakt gebruik van figuren van speech, zoals metaforen, vergelijkingen, personificaties en metonymieën, om een idee of gevoel krachtiger over te brengen. In tegenstelling tot de letterlijke betekenis verwijst figuurlijke taal naar een overdrachtelijke of beeldende interpretatie.

De term is afgeleid van figuur, en daarmee verwant aan woorden als figuurlijk en figuratief. In taalwetenschap en literaire kritiek wordt het gebruikt om onderscheid aan te geven tussen wat op zichzelf waar is en wat door beeldspraak of een andere non-letterslijke betekenis tot stand komt. Veelvoorkomende uitdrukkingen zijn metaforen, zoals een metafoor die zegt “de tijd vliegt,” of personificaties zoals “de wind fluistert door de bomen.” Het antoniem is “letterlijk,” dat verwijst naar de exacte, op zichzelf staande betekenis van woorden.

In de praktijk komt figuurlijk taalgebruik veel voor in literatuur, journalistiek en dagelijks spreken, waar beeld en nuance nodig zijn om emoties of ideeën over te brengen. In visuele kunst wordt men doorgaans eerder gesproken over figuratief versus abstract, terwijl figuurlijk en figuurlijke vooral op taal en betekenis van toepassing blijven. Zo wordt een uitdrukking als “het regent pijpenstelen” figuurlijk begrepen, terwijl een letterlijke interpretatie ontbreekt.