spijt

Spijt is een emotie die ontstaat wanneer iemand teleurstelling of pijn ervaart over een besluit, handeling of gemiste kans uit het verleden. Het gaat meestal gepaard met het gevoel dat een andere keuze betere uitkomsten had opgeleverd. In het Nederlands wordt spijt vaak onderscheiden van berouw, waarbij berouw doorgaans sterker moreel of ethisch geladen is en betrekking heeft op schuld wegens verkeerd handelen. Spijt kan zowel gericht zijn op wat men wel deed als op wat men niet deed.

Psychologisch gezien ontstaat spijt vaak door tegenfeitelijke (wat-als) gedachten: het idee dat de uitkomst anders had kunnen zijn als men anders had gehandeld. Spijt kan kortdurend onaangenaam zijn, maar ook functioneel zijn: het geeft informatie over voorkeuren en waarden en kan toekomstige beslissingen verbeteren. De intensiteit hangt af van factoren zoals de ervaren controle over de situatie, de mate van verantwoordelijkheid die men voelt, en de tijd die sinds het besluit is verstreken.

Effecten variëren: op korte termijn kan spijt leiden tot somberheid of zelfkritiek; op lange termijn kan het motiveren tot leren en gedragsverandering, of juist tot rusteloze rumination en depressieve klachten als het problematisch wordt. Copingstrategieën zoals cognitieve herinterpretatie, acceptatie, probleemoplossing en gesprek met anderen kunnen helpen om spijt op een adaptieve manier te verwerken.

In het dagelijks taalgebruik is spijt een gewone menselijke emotie die iedereen wel eens ervaart, en die, mits op een gezonde manier verwerkt, kan bijdragen aan betere beslissingen in de toekomst.