Stamcellen

Stamcellen zijn cellen met twee belangrijke kenmerken: ze kunnen zich oneindig vaak delen en ze kunnen zich differentiëren in verschillende gespecialiseerde celtypen. Door hun vermogen tot zelfvernieuwing en differentiatie spelen stamcellen een cruciale rol bij embryonale ontwikkeling, weefonderhoud en genezing na letsel of ziekte. De mate van differentiatie verschilt per type stamcel.

Embryonale stamcellen (ESC’s) zijn pluripotent: ze kunnen uitgroeien tot bijna alle celtypen in het lichaam. Ze worden meestal gewonnen uit vroeg embryoweefsel (blastocysten) dat normaal gesproken vrijkomt bij IVF. Het gebruik van ESC’s roept ethische en maatschappelijke zorgpunten op vanwege de betrokkenheid van embryo’s.

Volwassen stamcellen, ook wel somatische stamcellen genoemd, zijn meestal multipotent en beperken zich tot specifieke weefseltypes. Voorbeelden zijn hematopoëtische stamcellen in het bloed en mesenchymale stamcellen in bot en bindweefsel. Ze dragen bij aan onderhoud en herstel van het aangrenzende weefsel maar hebben een beperkter differentiatievermogen.

Induceerbaar pluripotente stamcellen (iPSCs) ontstaan wanneer volwassen cellen worden teruggebracht naar een pluripotente staat door genetische of chemische reprogrammering. Dit biedt een ethisch minder controversieel alternatief voor ESC’s en maakt patiëntspecifieke cel- en weefselmodellen mogelijk, met potentieel voor regeneratieve geneeskunde en medicijnontwikkeling.

Toepassingen en uitdagingen: stamcellen worden in de kliniek gebruikt voor hematopoietische stamceltransplantaties en worden onderzocht voor regeneratieve geneeskunde, orgaanoidvorming en drugsonderzoek. Belangrijke risico’s zijn tumorgroei en immuunreacties. Succesvolle toepassing vereist streng toezicht op veiligheid, kwaliteit en lange termijn effecten.