Pijnsensatie

Pijnsensatie verwijst naar de ervaring van ongemak en onaangename sensaties die ontstaan door daadwerkelijke weefselschade of de dreiging daarvan. Nociceptoren in huid, spieren en organen reageren op schadelijke stimuli en zetten deze prikkels om in elektrische signalen. Via perifere zenuwen komen de signalen in het ruggenmerg terecht, waar ze verder worden verwerkt en richting de hersenen worden gestuurd.

In de zenuwbanen worden verschillende typen zenuwvezels betrokken, waaronder snelle A-delta-fibers en langzame C-fibers. De signalen bereiken het ruggenmerg, maken synapsen en worden via de spinothalamische route naar de thalamus geleid, waarna ze in de hersenschors worden waargenomen. Verschillende hersengebieden spelen een rol bij pijnervaring, waaronder de somatosensorische cortex, insula en anterior cingulate cortex. Eerdere modellen zoals het poortmechanisme benadrukken dat niet alleen sensopathie, maar ook modulerende factoren zoals emotie en aandacht de ervaren pijn beïnvloeden.

Nociceptieve pijn ontstaat door echte weefselschade of ontsteking en kan somatisch of viscerale aard hebben. Neuropathische pijn wordt veroorzaakt door beschadiging of disfunctie van zenuwweefsel. Inflammatoire pijn is het gevolg van ontstekingsprocessen. Acute pijn houdt meestal verband met direct weefselletsel en verdwijnt als het letsel geneest; chronische pijn duurt langer dan drie tot zes maanden en kan verergeren door centrale sensibilisatie, waarbij het zenuwstelsel overgevoelig raakt.

Beoordeling van pijn gebeurt met patiëntgerichte instrumenten zoals numerieke pijnscores of visuele analoge schaal en met vragenlijsten die functionele beperkingen meten. Behandeling volgt een multimodale, biopsychosociale aanpak: medicijnen (paracetamol, NSAID's, soms opioïden voor korte termijn, en adjuvante middelen zoals anti-epileptica of antidepressiva voor neuropathische pijn), en niet-farmacologische interventies (fysiotherapie, oefening, cognitieve gedragstherapie, mindfulness, ontspanning). Bij blijvende pijn kan een multidisciplinair team een behandelplan afstemmen op de individuele situatie. Educatie en zelfmanagement zijn eveneens centrale elementen.