Detoxificatiemechanismen

Detoxificatiemechanismen verwijzen naar de fysiologische processen die organismen in staat stellen chemische stoffen, waaronder xenobiotica en toxische metabolieten, te neutraliseren en te verwijderen. Deze mechanismen spelen een rol in toxicologie en farmacologie en variëren afhankelijk van genetische factoren, leeftijd en omgevingsinvloeden.

Belangrijke organen zijn lever, nieren, longen, darm en huid. De lever fungeert vaak als centrale hub voor detoxificatie: enzymatische omzetting van lipofiele stoffen en hun condensatie tot meer oplosbare vormen, waardoor uitscheiding mogelijk wordt. Nieren dragen bij via renale excretie, longen via ademhaling, en gal-darmen via biliaire uitscheiding.

Bij de lever worden drie fasen vaak onderscheiden. Fase I omvat oxidatie, reductie of hydrolyse, meestal via cytochroom P450-enzymen, waardoor een stof reactiever kan worden. Fase II bestaat uit conjugatie (zoals glucuronidering, sulfatering, glutathionconjugatie) die de wateroplosbaarheid vergroot. Fase III verwijst naar transporters (onder meer ABC-transporters) die geconjugeerde stoffen uit cellen transporteren naar bloed of uitscheidingskanalen.

Excretie vindt hoofdzakelijk plaats via gal en urine, maar sommige verbindingen verlaten het lichaam ook via de longen, zweet of talg. De snelheid van eliminatie wordt mede bepaald door transporteiwitten en enzymactiviteit, die onder invloed staan van medicatie, voeding en ziekte.

Detoxificatie-efficiëntie varieert tussen individuen door genetische polymorfismen, leeftijd, lever- en nierfunctie, voeding en medicijninteracties. Detoxificatiemechanismen vormen een complex systeem dat schadelijke stoffen probeert te neutraliseren en uit te scheiden, terwijl soms reactive tussenproducten kunnen ontstaan die verdere bescherming vereisen.