Betekenismogelijkheden

Betekenismogelijkheden is een begrip uit de taalkunde dat verwijst naar de verschillende betekenissen die een woord of zinsdeel kan dragen, afhankelijk van context en gebruik. Binnen de lexico-semantiek komen verschillende verschijningsvormen voor: sommige woorden vertonen polysemie, met meerdere verwante betekenissen, terwijl andere woorden homonymisch zijn en dezelfde vorm hebben met ongerelateerde betekenissen. Ook connotaties, register en stijl spelen een rol bij de interpretatie van betekenis.

Context bepaalt meestal welke betekenis actueel is. De zinsconstructie, omliggende woorden en de gesprekssituatie leveren aanwijzingen voor de juiste interpretatie. De pragmatiek onderzoekt hoe betekenissen verder kunnen verschuiven onder invloed van metaforische of metonymische overdracht, waardoor een woord een andere betekenis krijgt in een bepaald discours of genre. Lexicale betekenis kan hierdoor onderling variëren.

Een bekend voorbeeld van betekenismogelijkheden is het Nederlandse woord bank, dat zowel een financiële instelling als een zitbank kan betekenen. In veel gevallen worden dit soort betekenissen als homoniemen gezien omdat ze niet verwant zijn in oorsprong. Polysemie treedt op wanneer betekenissen verwant zijn en via uitbreiding uit een gedeelde basis ontstaan.

Betekenismogelijkheden spelen een rol in diverse vakgebieden en praktijken, zoals lexicografie, taalonderwijs en natuurlijke taalverwerking. In NLP worden context en syntaxis gebruikt om de juiste betekenis te bepalen en ambiguïteit op te lossen. Taaltechnologieën gebruiken woordenboeken en semantische netwerken om relaties tussen betekenissen vast te leggen en beter te kunnen interpreteren.