zinsvorming

Zinsvorming is het proces en de verzameling regels waarmee woorden tot zinnen worden samengevoegd in het Nederlands. Het omvat de syntactische structuur van zinnen, de volgorde van zinsdelen, de grammaticale vorm van werkwoorden en bijwoorden, en de interpunctie. Zinsvorming wordt bestudeerd binnen de linguïstiek als onderdeel van de syntaxis en speelt een centrale rol in taalverwerving, onderwijs en taaltechnologie.

De kern van zinsvorming bestaat uit zinsdelen zoals het onderwerp, de persoonsvorm, en overige zinsdelen zoals lijdende objecten en bijwoordelijke bepalingen. In hoofdzinverband staat de finite werkwoord meestal in de tweede positie, waarbij het onderwerp soms voor het werkwoord komt of juist achter een vooropgesteld zinsdeel staat. In bijzinnen staat de finite werkwoord regelmatig aan het eind. Negatie wordt meestal met niet geplaatst naast of achter de werkwoordgroep. Verleden en voltooide tijden worden gevormd met hulpwerkwoorden zoals hebben of zijn naast de participiumvorm.

Daarnaast omvat zinsvorming de bouw van verschillende zinstypes: eenvoudige zinnen, samengestelde zinnen met nevenschikking (bijv. en, maar, of), en samengestelde zinnen met onderschikking (bijv. omdat, dat, terwijl). Passieve zinnen worden gevormd met worden of zijn plus een voltooid deelwoord. Vraagzinnen kennen inversie en ordeningsregels voor ja/nee-vragen en wie, wat, waar-vragen. De regels van zinsvorming worden door onderwijs, taalverwerving en technologie toegepast om correcte zinsbouw, interpretatie en automatische verwerking van taal mogelijk te maken.