verwachtingsverlies

Verwachtingsverlies is een klinische term die verwijst naar een waargenomen afname van de bereidheid of het vertrouwen dat positieve uitkomsten zich zullen voordoen. Het beschrijft een toestand waarin iemand minder geneigd is plannen te maken, doelen na te streven of hoopvol te blijven, vaak na herhaalde teleurstellingen, langdurige stress, ziekte of verlies. Het is geen op zichzelf staande diagnose in de DSM- of ICD-klassificatie, maar een beschrijving die in klinische praktijk en onderzoek wordt gebruikt om veranderingen in verwachting, motivatie en veerkracht te duiden.

Oorzaken en samenhangen zijn divers. Verhoogde kwetsbaarheid voor verwachtingsverlies kan ontstaan bij depressie, burn-out, chronische pijn of ziekte, trauma en verlieservaringen. Ook sociale factoren zoals een gebrek aan steun, herhaaldelijke afwijzing of langdurige stress kunnen bijdragen. Neurobiologisch raken beloningsprogramma’s in de hersenen mogelijk minder reactief, waardoor anticipatie op beloning en motivatie afnemen.

Symptomen en gevolgen variëren, maar kunnen bestaan uit verminderd optimisme, minder initiatief of doelgerichte activiteit, anhedonie (verminderde plezierbeleving), terugtrekgedrag en toegenomen besluiteloosheid. Langdurig verwachtingsverlies kan leiden tot functioneringsproblemen op werk en in relaties, mindere therapietrouw en verdere achteruitgang van stemming en motivatie.

Beoordeling gebeurt doorgaans via een klinisch interview en gestandaardiseerde vragenlijsten die hopeloosheid, anhedonie en motivatie meten. Behandeling richt zich op het onderliggende probleem (bijv. depressie), en kan bestaan uit cognitieve gedragstherapie, gedragstimulering (activatie), probleemoplossende therapie en sociale ondersteuning. In sommige gevallen kunnen farmacologische behandelingen nodig zijn. Het doel is herstel van realistische en haalbare verwachtingen en hernieuwde motivatie.