veldspaat

Veldspaat is de verzamelnaam voor de belangrijkste groep mineralen in de aardkorst, behorend tot de aluminosilicaat-mineralen en bevatten kalium, natrium en/of calcium als belangrijkste kationen. De structuur bestaat uit een raamwerk van SiO4-tetraëders waarin Al³⁺ plaatsvindt in plaats van Si⁴⁺, waardoor verschillende veldspathalvaren ontstaan. De veldspaatgroep is wereldwijd wijd verspreid en vormt een aanzienlijk deel van veel magmatische gesteenten.

De veldspaat wordt onderverdeeld in twee hoofdgroepen: alkali-feldspaat en plagioklaat-feldspaat. Tot alkali-feldspaten behoren kalium- en natriumveldspaat zoals orthoklaas, microklin en sanidin. Plagioklaat-feldspaat omvat een Na–Ca-serie van albiet tot anorthiet, met een variërende Na/Ca-ratio. Alkali-feldspathen kristalliseren meestal in relatief hoge temperatuur, terwijl plagioklaat-mineralen bij verschillende temperatuur- en drukomstandigheden voorkomen. Polysynthetische tweevoudige twinning is kenmerkend voor veel plagioklaat.

Veldspaat komt voor in een breed spectrum van gesteenten: in magmatische gesteenten zoals graniet en rhyoliet vormen ze vaak de belangrijkste mineralenlaag, en in metamorfose gesteenten zoals gneis en schist zijn ze eveneens aanwezig. Ook als detritale zandsteenmineraal worden veldspaten frequent aangetroffen in sedimentaire afzettingen.

Fysische eigenschappen: veldspaatmineralen hebben doorgaans een glasachtige tot heldere tot zachtroze kleur, een hardheid van ongeveer 6 op de schaal van Mohs, en twee duidelijke breukvlakken die ongeveer 90 graden maken. Veel plagioklaatmineralen tonen karakteristieke tweevoudige twinning.

Gebruik en betekenis: veldspaat is een belangrijke grondstof in glas- en keramiekindustrie, waar het fungeert als flux en vulstof. Het wordt gebruikt in bouwmaterialen en keramische produkten en levert bovendien zand- en decoratieve toepassingen in sommige bouwprojecten.