magmatische

Magmatische gesteenten, ook wel magmatische rotsen genoemd, ontstaan door de afkoeling en crystallisatie van magma. Magma vormt zich in de aardmantel of in de onderliggende korst na partiële smelting van bestaande gesteenten en kan opstijgen door de korst. De manier van afkoelen bepaalt de textuur en de kristallisatiepatronen van het uiteindelijke gesteente.

Magmatische gesteenten worden meestal onderverdeeld in intrusieve (plutonische) en extrusieve (volkanische) rotsen. Intrusieve gesteenten kristalliseren ondergronds langzaam uit, waardoor grofkorrelige texturen ontstaan, zoals graniet, dioriet en granodioriet. Extrusieve gesteenten ontstaan bij of kort na uitbarsting aan het oppervlak en vertonen doorgaans fijnkorrelige of glasachtige texturen, zoals basalt, rhyoliet, andesiet en obsidiaan.

Chemisch worden magmatische gesteenten vaak ingedeeld naar felsisch, intermediair, mafisch en ultramafisch. Felsische gesteenten zijn rijk aan lichtgekleurde mineralen zoals kwarts en veldspaat en bevatten veel silica. Mafische gesteenten bevatten meer magnesium- en ijzerhoudende mineralen en zijn doorgaans donkerder. Ultramafische gesteenten hebben een zeer hoog gehalte aan ferromagnesische mineralen.

Textuur en mineralogische samenstelling geven aanwijzingen over het afkoelingstempo en de omgeving van vorming. Grofkorrelige, phaneritische texturen duiden op langzaam afkoelen ondergronds; fijnkorrelige (aphanitische) texturen wijzen op snel afkoelen aan het oppervlak; porfyritische gesteenten vertonen grofkorrelige fenokristallen in een fijne matrix; glasachtige gesteenten zoals obsidiaan ontstaan bij zeer snel afkoelen.

Magmatische processen spelen een centrale rol in geologie en plate tectonische systemen: subductiezones produceren vooral felsische tot intermediaire magmas, mid-oceanische ruggen leveren basalt, en hotspots kunnen diverse typen opleveren. Differentiatieprocessen zoals fractionele crystallisatie kunnen leiden tot verschillende magma-typen en zo de variatie in magmatische gesteenten verklaren.