subsistentiesystemen

Subsistentiesystemen zijn de manieren waarop een gemeenschap de basale behoeften aan voedsel, water, onderdak en materialen verkrijgt en zo in stand houdt. Ze beschrijven hoe middelen verworven, verdeeld en voorbereid worden voor dagelijks gebruik, en hoe technologische mogelijkheden, ecologische omstandigheden en sociale organisatie daarop invloed uitoefenen. In de antropologie en archeologie worden subsistentiesystemen vooral onderscheiden aan de hand van de belangrijkste bron van voedsel: jager-verzamelaars, pastorale systemen, horticulture en landbouw, met vaak gemengde vormen als overgangs- of regionale varianten.

Jager-verzamelaars leven doorgaans mobiel met lage bevolkingsdichtheid; hun voedselinname is afhankelijk van wilde fauna en planten en varieert met seizoenen. Pastoraal nomadisme draait om vee als hoofdbron van voedsel en handel, met migraties die volgen wat het seizoen en water beschikbaar maken. Horticulture omvat kleinschalige tuinbouw met wisselende akkers en lagere intensiteit, vaak door rotatie en brandteelt. Agrarische systemen kenmerken intensieve of extensieve akkerbouw en gewasproductie, wat meestal leidt tot hogere bevolkingsdichtheden en meer permanente nederzettingen. Gemengde systemen combineren elementen van de bovenstaande paden, afhankelijk van lokale ecologie en beschikbaarheden.

Historisch gezien heeft de overgang van jager-verzamelaars naar landbouw geleid tot grotere bevolkingsconcentraties, complexere sociale structuren en veranderingen in landschap en eigendom. In latere perioden hebben industriële en globale ontwikkelingen deze patronen verder beïnvloed, waardoor markthandel en technologische innovaties vaak de subsistentiepatronen uitbreidden, maar regionale hybriden blijven bestaan.

Onderzoek naar subsistentiesystemen maakt gebruik van archeologische aanwijzingen zoals faunaresten en plantaardige resten, gereedschappen en structuuranalyses, naast ethnografisch en historisch bronnenmateriaal om patronen en veranderingen in voedselverwerving te reconstrueren.