spreekwoorden

Spreekwoorden zijn korte, vaste zinnen die een algemene waarheid, wijsheid of levensles bevatten. Ze maken deel uit van de volkscultuur en worden doorgaans mondeling doorgegeven van generatie op generatie. In het Nederlands omvat het begrip spreekwoord een beknopte uitspraak die als algemene waarheid geldt of als raadgeving fungeert. Ze kunnen metaforisch zijn en soms verwijzen naar historische of ambachtelijke praktijk.

Ze ontstaan in de spreektaal en nevenvelden zoals literatuur, religie en maatschappelijke uitspraken, en verspreiden zich via mondelinge traditie, drama, proza en media. Hun doel is vaak om een situatie te verduidelijken, een waarschuwing te geven of humor te brengen. Ze verbeelden normen en waarden van een cultuur en laten vaak praktische wijsheid zien.

Kenmerken van spreekwoorden zijn doorgaans kort, vaak rijmend of allitererend, waardoor ze makkelijk te onthouden zijn. De betekenis is meestal figuurlijk en kan niet rechtstreeks uit de woorden zelf worden afgeleid. Ze passen mee met de taalontwikkeling en bestaan in regionale varianten. Spreekwoorden kunnen worden vergeleken met gezegden en uitdrukkingen, maar vormen meestal een beknopte, weloverspoken wijsheid of les.

Enkele bekende Nederlandse spreekwoorden zijn onder andere: "Wie het kleine niet eert, is het grote niet waard.", "Beter één vogel in de hand dan tien in de lucht.", "Al doende leert men.", "Wie wind zaait, zal storm oogsten.", en "Wie het laatst lacht, lacht het best." Deze uitspraken vormen een onderdeel van het traditionele taal- en cultuurgoed.