referentieoriëntatie

Referentieoriëntatie is een term die in de psychologie en managementkunde wordt gebruikt om de manier te beschrijven waarop iemand of een organisatie haar interpretatie van informatie, prestaties of uitkomsten af laat hangen van referentiepunten zoals normen, benchmarks of doelen. Het gaat om de vraag waarmee referentiepunten mensen gebruiken bij evaluatie en besluitvorming: welke standaarden tellen mee en hoe worden die standaarden toegepast in het dagelijks handelen.

Typen van referentieoriëntatie worden in de literatuur vaak onderscheiden als interne versus externe oriëntatie. Interne referentieoriëntatie verwijst naar het gebruik van zelf gecreëerde normen en doelen als leidraad. Externe referentieoriëntatie maakt gebruik van buitenaf opgelegde of waargenomen benchmarks, zoals de prestaties van collega’s, sectorale normen of wettelijke eisen. Daarnaast kan een onderscheid worden gemaakt tussen normatieve referentie (evaluatie ten opzichte van een groep of norm) en criteriumreferentie (evaluatie ten opzichte van een vast doel of standaard). In de praktijk kunnen deze oriëntaties elkaar overlappen en afhankelijk van de situatie domineren.

Invloedrijk zijn referentieoriëntaties op hoe feedback wordt verwerkt, gemotiveerd wordt gereageerd en beslissingen worden genomen. Ze kunnen de perceptie van eerlijkheid beïnvloeden en de bereidheid tot verandering, continu leren en risicogedrag sturen. In onderwijs- en arbeidssituaties bepaalt de gekozen referentie of prestaties als meterstaf dienen voor vergelijking met anderen of als doel om zelfstandig te ontwikkelen.

Contexten waarin referentieoriëntatie relevant is, omvatten onderwijs, personeelsbeleid, organisatieverandering en interculturele communicatie. Begrippen die ermee samenhangen zijn referentiekader, benchmarking en norm- versus criteriumgerichte evaluatie.