standaarden

Standaarden zijn schriftelijke afspraken die specificeren welke eigenschappen, maten, testmethoden of werkwijzen gelden voor producten, diensten of processen. Ze vormen een referentiepunt waaraan prestaties en compatibiliteit kunnen worden afgemeten. Standaarden zijn doorgaans vrijwillig, maar in veel situaties verplichten overheden of sectoren ze via regelgeving of contracten.

Standaarden dienen verschillende doelen: veiligheid en betrouwbaarheid waarborgen; de uitwisseling van informatie en onderdelen mogelijk maken; interoperabiliteit tussen systemen bevorderen; en handel vergemakkelijken door gemeenschappelijke criteria. Ze helpen ook kosten te beheersen door hergebruik van testmethoden en productkenmerken.

Standaarden ontstaan meestal in consensusprocessen geleid door erkende organisaties. Internationaal zijn ISO en IEC belangrijke spelers; regionaal zijn CEN en CENELEC actief in Europa. In Nederland speelt NEN een centrale rol bij de ontwikkeling en publicatie van normen. Het ontwikkelingsproces omvat doorgaans technische commissies, publieke raadpleging en evaluatie, waarna de standaard wordt gepubliceerd en als referentie kan dienen in regelgeving en contracten.

Een standaard kan concrete productkenmerken specificeren, maar ook processen, testmethoden, terminologie of labelingsystemen. Voorbeelden zijn ISO 9001 (kwaliteitsmanagement), ISO 14001 (milieumanagement), EN-normen en NEN-normen, en sectorale normen zoals NEN 7510 voor informatiebeveiliging in de zorg.

Voordelen van standaardisatie zijn onder meer betere veiligheid en kwaliteit, grotere interoperabiliteit en vereenvoudigde handel. Nadelen kunnen de kosten van implementatie zijn, en mogelijke belemmeringen voor innovatie. Ook is er zorg over misbruik van standaarden door patenten of monopolievorming.