verplichten

Verplichten is een Nederlands werkwoord dat betekent iemand een verplichting opleggen of eisen dat iemand iets doet. Het verwijst naar het opleggen van regels, verwachtingen of sancties waardoor een bepaalde handeling als verplicht wordt beschouwd. Verplichten kan voorkomen in juridische, contractuele en maatschappelijke contexten, variërend van wettelijke plichten tot afspraken tussen organisaties en individuen.

Etymologie en grammatica: het werkwoord is opgebouwd uit ver- (een ver- prefix met verschillende functies) en plichten (de meervoudsvorm van plicht). Verplichten is doorgaans transitief en gaat meestal met de constructie iemand tot iets verplichten of verplicht zijn. In de taal kan men ook spreken van een verplichting, of men kan zeggen dat iemand verplicht is om iets te doen.

Gebruik en structuur: typische zinnen zijn bijvoorbeeld: "De overheid kan burgers tot vaccinatie verplichten" of "Bedrijven kunnen werknemers tot geheimhouding verplichten." Daarnaast kan men zeggen "iemand is verplicht om op tijd te komen." De nadruk ligt daarbij op de verplichting die door regels, overeenkomsten of beoogde normen wordt opgelegd.

Contexten en voorbeelden: verplichte handelingen komen voor in wetgeving, arbeidsovereenkomsten, onderwijs en veiligheid. Voorbeelden zijn belastingen betalen, identiteits- of veiligheidsregels opvolgen, of deelnemen aan bepaalde programma’s wanneer dit wettelijk is voorgeschreven. Verplichtingen kunnen formeel afdwingbaar zijn via sancties of aansprakelijkheid, maar kunnen ook moreel of contractueel zijn.

Zie ook: verplichting, verplichten tot, dwang en sancties. Verplichten blijft een breed begrip dat vaak centraal staat in discussies over autonomie, vrijheden en staats- of bedrijfsbeleid.