proteesien

Proteïnen zijn biomoleculen die bestaan uit één of meer polypeptideketens en zijn opgebouwd uit aminozuren. Ze vormen een grote en gevarieerde groep macromoleculen die een sleutelrol spelen in bijna alle organismische processen. De sequentie van aminozuren bepaalt de structuur en functie van elk proteïne.

Proteïnen kennen niveaus van structuur: de primaire structuur (aminozuurvolgorde), de secundaire structuur (alpha-helix of beta-vouwen), de tertiaire structuur (vouwing van een polypeptide in een functionele vorm) en soms de quartaire structuur (meerdere polypeptideketens). Juiste vouwing bepaalt de werking; misvouwing kan leiden tot verlies van functie of aggregatie. Chaperone-eiwitten helpen bij de vouwing. Denaturatie door hitte, pH-veranderingen of chemicaliën kan structuur en functie verstoren.

Proteïnen vervullen uiteenlopende functies: enzymen versnellen chemische reacties; structurele onderdelen zoals collageen en keratine; transport en opslag zoals hemoglobine; afweer zoals antistoffen; signaling en regulatie via hormonen en receptoren; en beweging via spierfilamenten. De informatiecode ligt in genen. De synthese gebeurt via transcriptie en translatie; na syntese kunnen post-translationele modificaties optreden (bijv. fosforylering, glycosylering). Eiwitten worden uiteindelijk afgebroken door proteasen of het proteasoom, afhankelijk van de behoefte.

Voedingseiwitten leveren aminozuren voor groei en onderhoud. Dierlijke eiwitten bevatten doorgaans alle essentiële aminozuren; plantaardige bronnen zijn vaak aangevuld om alle essentiële aminozuren te dekken. De aanbevolen inname bedraagt circa 0,8 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht per dag voor volwassenen, hoger voor atleten of ouderen. De biobeschikbaarheid varieert per bron en afhankelijk van digestie en voedselverwerking.