materiaalverkleuring

Materiaalverkleuring is het proces waarbij de oorspronkelijke kleur van een materiaal verandert of vervaagt. De verandering kan oppervlakkig zijn, maar soms doordringt zij het materiaal en beïnvloedt esthetiek en soms functionaliteit. Men onderscheidt doorgaans intrinsieke verkleuring, die door chemische of fysische veranderingen in de materiaalstructuur wordt veroorzaakt, en extrinsieke verkleuring, die ontstaat door externe kleurstoffen, vervuiling of interactie met andere stoffen.

Oorzaken en mechanismen: Verkleuring ontstaat door oxidatie, fotochemische afbraak bij blootstelling aan UV-licht, thermische degradatie en hydrolyse bij polymeren, of migratie van kleurstoffen en metalen ionen uit het materiaal of zijn omgeving. Biologische factoren zoals schimmels en algen kunnen oppervlakkige vlekken veroorzaken. De effecten zijn afhankelijk van het materiaal: metalen roesten of krijgen patina; hout kan donkerder worden door tannines en lignine; papier en textiel verkleuren onder zure omstandigheden door lignine-afbraak; kunststof kan geel worden door afbraak van additieven onder UV-licht.

Diagnostiek en kwantificatie: Kleurmetingen met instrumenten zoals spectrofotometers leveren numerieke waarden in de CIE L*a*b*-ruimte. Visuele beoordeling blijft belangrijk, vooral bij kunst en erfgoed. Documentatie van verkleuring en tijdsverloop is gebruikelijk in onderhouds- en conserveringsplannen.

Preventie en beheer: Bescherming tegen UV-licht en vocht, stabiele omgevingscondities (temperatuur en relatieve vochtigheid), gebruik van beschermende coatings en stabilisatie van additieven, en regelmatige reiniging om deposition te verminderen. Bij erfelijke objecten kan conservering vereist zijn; sommige verkleuringen zijn onomkeerbaar en vereisen acceptatie en documentatie.