hoofdzinwaardige

Hoofdzinwaardige is een term die in sommige bronnen van de Nederlandse taalkunde voorkomt en bedoeld is om de eigenschap van bepaalde zinsdelen of zinnen aan te duiden om als hoofdzin te kunnen functioneren. In dergelijke contexten wordt gesproken van hoofdzinwaardig wanneer een zinsdeel op zichzelf een volwaardige hoofdzin kan vormen of als matrixzin kan dienen in een samengestelde zin.

Het begrip wordt vooral gebruikt om onderscheid te maken tussen elementen die wél zelfstandig als hoofdzin optreden en elementen die uitsluitend als bijzin voorkomen. Een kenmerk is doorgaans de aanwezigheid van een finite werkwoordsvorm en de mogelijkheid om als zelfstandige mededelende of vragende zin te functioneren. Niet-hoofdzinwaardige elementen daarentegen kunnen alleen voorkomen als onderdeel van een grotere zinstructuur, bijvoorbeeld als subdeel van een bijzin of in bepaalde niet-finitieconstructies.

De term is niet overal standaard en komt vooral voor in oudere of gespecialiseerde literatuur. In moderne taalkunde wordt vaker gesproken van hoofdzin versus bijzin of van finiet versus niet-finiet, waardoor de aanduiding hoofdzinwaardig in verschillende bronnen verschillend geïnterpreteerd kan worden.

Voorbeelden die als hoofdzinwaardig kunnen worden opgevat zijn zinnen als “Gaat hij naar huis?” of “Wij gaan.” Deze zinnen kunnen als volledige hoofdzinnen functioneren, terwijl zinsdelen als “dat hij gaat” of “omdat hij gaat” doorgaans als bijzinnen worden gezien en niet op zichzelf als hoofdzin kunnen fungeren. De term blijft in het hedendaagse gebruik minder gangbaar, maar kan helpen bij het beschrijven van zinsdelen die een hoofdzinstructuur dragen.

Zie ook: hoofdzin, bijzin, finiete en niet-finiete constructies, ellips.